Khoa học và Đời sống số 21-2023

Số 21 (4283) Thứ Năm (25/5/2023) 17 CHUYỆN ĐỜI “Khoa học phải tạo ra nh ng bước nhảy thông minh. Cán bộ khoa học phải l chiến sĩ xung kích, thấu hiểu nỗi vất vả c a người lao động v phải đo n kết th nh một đội quân cách mạng”, Đại tướng Võ Nguyên Giáp nói. biểu dài dòng và nhữ ng kiến phiến di n, nhưng không gay gắt mà chỉ nói vui, dùng một thành ng hay một câu chuy n tế nhị để u n nắn. Có lúc tán thưởng thì Người ngồi hơi ngả người ra phía sau, ngửa mặt nhìn lên, cười nụ cười chiến thắng, bao dung. Có lúc lắng xu ng, mắt nhìn xa xăm, nói nh ng lời tâm tư sâu thẳm. Đ i tướng thường nhắc các nhà khoa học phải có cái nhìn toàn cục, biết bám sát mục tiêu chung, mục tiêu lớn, để tác nghi p phần chuyên môn hẹp của mình. Trong ho t động khoa học, phải thấu hiểu bản chất của vấn đề, không “cưỡi ngựa xem hoa”, không chỉ ho t động bề nổi. Để xác định cac hướng đi phù hợp, trước hết cần tiến hành một Chương trình nghiên cứu khoa học điều tra cơ bản, nhằm có nh ng tư li u chính th ng làm cơ sở để nghiên cứu phát triển các ngành nghề trong h th ng kinh tế - xã hội của nước nhà. Không chỉ nhà khoa học, quần chúng c ng triển khai công trình sáng t o khoa học Tấm bản đồ Đất nước, biết bao nhiêu năm tháng không rời khi phòng chỉ huy tác chiến, dường như là đã thuộc lòng, đã khắc quá sâu trong tâm trí một con người su t cuộc đời chiến đấu vì sự toàn vẹn của nó. Tầm nhìn của một nhà sử học, đã từng thấu hiểu cội nguồn của các sự ki n quá khứ, sẽ biết đâu là các dấu hi u dự báo các sự ki n trong tương lai. B a ấy, trong phòng họp về chiến lược khoa học, trên tấm bản đồ ấy, 5 ngón tay l i úp xu ng trấn gi một “trận địa” mới, 2 cánh tay vung m nh ra rồi lập tức ập l i, một đợt tấn công công bắt đầu! Hình ảnh lịch sử ấy đã in đậm trong lòng dân, nay l i di n ra trước mắt nh ng chiến sỹ của mặt trận tiến công vào khoa học. Đi tướng là tổng chỉ huy các chiến dịch “phủ xanh đồi núi trọc”, triển khai trên cả nước thành công; là người đầu tiên mở hướng “tiến công ra biển khơi”, ngày nay trở thành mặt trận kinh tế mới và là người phê chuẩn các hướng ưu tiên: Công ngh thông tin; Vật li u mới; Công ngh sinh học; Cơ khí -Tự động hóa; Năng lượng mới. Trong s các chương trình nghiên cứu khoa học, tôi được giao làm chủ nhim Chương trình cấp nhà nước đầu tiên về tự động hóa, Chương trình 52B. Song song với vi c nhà khoa học như đội quân chủ lực thực hi n các đề tài nghiên cứu khoa học của Nhà nước, Tư l nh Võ Nguyên Giáp còn phát động phong trào quần chúng triển khai các công trình sáng to khoa học, có tổng kết hàng năm ở các Hội thi và Giải thưởng “Sáng t o Khoa học công ngh Vi t nam” của Quỹ Vifotec, do Đ i tướng làm Chủ tịch danh dự và tôi thường tham gia làm Trưởng ban Cơ khí - Tự động hóa trong Hội đồng giám khảo. (còn tiếp) Thời điểm đó, tâm trng Đi tướng chắc không thể quá bình yên được, nhưng bên ngoài vẫn gi v thong dong, bình thản đáng kính. Ngọn lửa vì dân bao trùm tất cả. Đại tư ng giản dị, dí dỏm nhưng rất nghiêm khắc Tôi được chọn vào nhóm tham gia so n thảo chiến lược phát triển khoa học do chính Đ i tướng chủ trì. Chuyến đi đầu tiên của nhóm là Sầm Sơn (Thanh Hoa), ngay sau khi kỷ ni m 30 năm chiến thắng Đi n Biên Phủ. Thời ấy, vùng biển này dường như mới chỉ có môt khách s n là khách s n Sầm Sơn. Chúng tôi được b trí ở đó, còn Đ i tướng ở nhà khách đặc bi t, dành cho lãnh đ o cao cấp của Lào. Nhưng c ng khá gần nhau nên nhiều buổi t i, Đ i tướng đi bộ sang chỉ đ o vi c thảo luận nhóm. Chúng tôi vô cùng xúc động vì Đ i tướng hết sức giản dị, thân tình với anh em, nhưng rất nghiêm khắc. Song, cả đoàn li vui nói nh với nhau, mấy khi li được quản theo “kiểu nhà binh”. Một lần ai đó cao trào cho rằng Sầm Sơn thuộc về Quảng Xương, sắp sửa sáp nhập với Tĩnh Gia, gọi tên là Xương Da. “Thế còn Tứ Kỳ với Khoái Châu?” - câu đùa dí d m của Người khiến tất cả phá lên cười. C ng có hôm, Đi tướng cùng chúng tôi đến tận chỗ dân chài và tham gia kéo lưới. Chỉ mấy phút sau thì Người “bị phát hi n”, người dân reo ầm và vây quanh. Đ i tướng niềm nở chào h i bà con và đề nghị cứ tiếp tục công vi c. Lúc Đi tướng vẫy tay chào ra về, chàng trai nào đó trong t p dân chài sung sướng hô to: “Hoan hô Đ i tướng Võ Nguyên”, kéo theo tiếng hoan hô vang cao làm ngắt câu thơ... Đ i tướng quay l i, vui v h i chúng tôi: “Câu tiếp theo là gì nhỉ?”. “H p hành v i Đại tư ng mệt lắm!” Chuyến đi kéo dài hơn 20 ngày, là cơ hội mà chúng tôi cảm nhận được nhiều góc rất khác về Đ i tướng Võ Nguyên Giáp và càng khâm phục, kính trọng và học h i từ Người nhiều điều hơn. Đi tướng trực tiếp chủ trì hội nghị, trân trọng lắng nghe kiến của mọi thành viên, nắm bắt nhanh tưởng của người phát biểu, đặt nh ng câu h i sắc bén, không áp đặt, mà khéo định hướng, khái quát, tổng hợp thần t c. Vì thế, các thành viên trong đoàn phải chuẩn bị kỹ kiến phát biểu và tập trung cao độ, thường xuyên động não trong các buổi thảo luận. Có một vài đồng chí, được anh em gọi vui là “chuyên gia” dự các cuộc họp thường bàn chung chung, đến đây có v m t m i, đôi khi thổ lộ: “Họp hành với Đ i tướng m t lắm!”. Một lần, khi đang bàn đường l i để khoa học làm sao có thể tác động t t đến nông thôn, gồm chuy n lớn, chuyn nh ở các bản làng, bỗng nhiên ai đó ở cu i phòng họp thì thào, nhưng vẫn đủ nghe thấy: “Súng đ i bác bắn chim!”. Chẳng hiểu câu nói ngụ gì và Đ i tướng nghe thấy không. Nhưng cu i buổi thảo luận, Người tổng kết phiên họp bằng nh ng lời lẽ rất tâm huyết: “Chiều nay chúng ta thảo luận đến một đ i tượng chiếm s đông trong nhân dân, nhưng là nhng người chịu đựng gian khổ hy sinh nhiều nhất và vẫn còn nghèo đói nhất. Một dân tộc từng chiến thắng nh ng k thù giàu có nhất thế giới, đã có nh ng thế h thanh niên học sinh đầy chí khí vươn lên, đã đ t nh ng giải cao trong các cuộc thi qu c tế và có nh ng nhà khoa học hiểu sâu, biết rộng như các đồng chí ngồi đây, thế mà li cam chịu để dân trong cảnh nghèo đói mãi sao? Khoa học phải t o ra nh ng bước nhảy, nh ng bước nhảy thông minh. Cán bộ khoa học phải là chiến sĩ xung kích, có trái tim nhi t huyết, thấu hiểu nỗi vất vả của người lao động và phải đoàn kết GS.TSKH.NGND NGUYỄN THIỆN PHÚC thành một đội quân cách m ng”. Chúng tôi lắng nghe từng lời của vị Tư l nh đáng kính - Một dáng v thong dong, bình thản bên ngoài, với trái tim rực lửa nội tâm - đúng như hình ảnh “Ngọn núi lửa phủ tuyết” mà một nhà báo Pháp đã viết về Đ i tướng. Hoạt động khoa h c… không “cưỡi ngựa xem hoa” Trong nh ng ngày thảo luận về chiến lược phát triển khoa học, có khá nhiều kiến sắc sảo, thể hi n cái nhìn tổng thể rất bao quát, am hiểu chuyên ngành và nhiều kinh nghi m thực tế. Tuy nhiên, có vài ba tham luận kinh điển và khuôn phép, cái gì c ng quan trọng, luôn luôn mu n gi công bằng và cho như thế mới là ổn định. Không ít di n giả biết cách thuyết phục khiến người nghe có thể nhầm tưởng, nếu đầu tư chỉ vào một ngành nào đó, là có thể t o ra chuyển biến nhảy vọt của cả nền kinh tế nước nhà. Tôi c ng có bài tham luận l giải về 4 hướng ưu tiên của Hội đồng tương trợ kinh tế các nước xã hội chủ nghĩa, gọi tắt là SEV và được cử tham gia vào Hội đồng khoa học, đ i di n cho phía Vi t Nam trong Hướng ưu tiên “Cơ khí - Tự động hóa”. Khi din thuyết xong, tôi nhận được câu chất vấn nhị và sâu sắc từ chủ tọa, rằng đây có phải là một cách lắp ghép kiểu như ghép các địa danh ở ta không? “D không, đây là một tiến bộ mới, đ ra nhu cầu cần giao tiếp tức thời gi a khả năng điều khiển đồng bộ cả h th ng tự động và khả năng chấp hành cơ khí của từng thiết bị”. Thú thật, ngồi trong phòng họp, chúng tôi chăm chú quan sát Đi tướng nhiều hơn là nghe cử tọa phát biểu. Người không thích các bài phát GS.TSKH.NGND NGUYỄN THIỆN PHÚC VÀ NHÂN DUYÊN ĐƯỢC TIẾP CẬN ĐẠI TƯỚNG VÕ NGUYÊN GIÁP Đại tướng Võ Nguyên Giáp Ảnh: VGP KỲ 2 Ngọn lửa vì dân

RkJQdWJsaXNoZXIy MTYzNTY5OA==