Xuân Ất Tỵ - 2025 60 NĂM TỴ NÓI CHUYỆN... RẮN Khi bị rắn độc cắn, người bệnh cần được sơ cứu đúng cách và cấp cứu kịp thời, nhằm hạn chế tối đa các nguy cơ ảnh hưởng tính mạng. ThS.BS Hoàng Khánh Toàn, nguyên chủ nhiệm Khoa Đông y, Bệnh viện Trung ương quân đội 108 cho biết, khi bị rắn độc cắn, tuỳ theo loại rắn và lượng nọc độc xâm nhập vào cơ thể nhiều hay ít mà xuất hiện các triệu chứng tại chỗ và toàn thân nhanh hay chậm và nặng hay nhẹ. Tại chỗ thường xuất hiện dấu hiệu sưng tấy, phù nề và hoại tử lan dần ra xung quanh. Toàn thân có thể xuất hiện tình trạng sốc, phù phổi cấp, xuất huyết nội tạng, liệt các chi thể, liệt hô hấp và có thể dẫn đến tử vong. Khi bị rắn độc cắn, trước hết cần: - Không để nạn nhân tự chạy, tự đi. Khẩn trương tiêm huyết thanh chống nọc đặc hiệu (nếu có). - Băng ép trên chỗ bị cắn cách 5 - 10 cm đủ chặt sao cho máu động mạch vẫn qua lại được. - Chuyển ngay nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất để sử dụng huyết thanh kháng nọc. Việc sử dụng huyết thanh kháng nọc để điều trị người bệnh bị rắn cắn là phương pháp điều trị đặc hiệu, mang lại hiệu quả cao, rút ngắn thời gian điều trị và giảm tỉ lệ tử vong. Khi bị rắn cắn, cố gắng ghi nhớ hình dạng của nó và mô tả cho bác sĩ. Nếu con rắn đã chết, cần mang đến cơ sở y tế để bác sĩ có thể sử dụng huyết thanh kháng nọc độc của từng loài. BS Khổng Thị Bích Phương, Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc, Bệnh viện đa khoa tỉnh Phú Thọ cảnh báo, sai lầm trong sơ cứu rắn cắn có thể khiến độc tố di chuyển vào máu nhanh hơn gây ra các rối loạn nguy hiểm như liệt thần kinh, liệt cơ hô hấp, rối loạn đông máu nặng, sốc tim…Vì vậy, khi bị rắn cắn cần lưu ý khi sơ cứu: Với vết cắn do rắn độc gây nên không được chích, rạch vết cắn để ép nọc độc ra ngoài vì sẽ làm người bệnh chảy máu không cầm, dẫn đến mất máu cấp tính, đe dọa đến tính mạng. Không đắp lá lên vết cắn để tránh nhiễm khuẩn. Khi bị rắn cắn, không được băng ép vết thương vì sẽ làm nặng thêm vết thương và có thể gia tăng nguy cơ xâm nhập nọc độc vào trong máu của người bệnh. Không nên garo chi bị cắn bằng dây cao su vì đây là phương pháp gây tắc nghẽn hoàn toàn lưu thông của dòng máu, nếu garo quá lâu có thể gây ra thiếu máu có thể dẫn đến hoại tử và cắt cụt chi. Không cho bệnh nhân uống rượu hoặc các chất kích thích để giảm đau. Hạn chế can thiệp vào vết cắn như rạch, trích hoặc hút lấy nọc độc. NHẬT HÀ THÚY NGA Nhiều người mách nhau dùng rượu rắn, cao xương rắn không chỉ chữa xương khớp hiệu quả mà còn có thể nâng cao khả năng sinh lý. Nhưng cần dùng đúng để tránh gây hại. Mỗi bộ phận một tác dụng ThS.BS Hoàng Khánh Toàn, nguyên chủ nhiệm Khoa Đông y, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cho biết, các bộ phận của rắn đều được sử dụng làm thuốc. Nọc rắn giảm đau: Tây y dùng nọc rắn với liều lượng thích hợp dưới dạng thuốc bôi, xoa gây tê, giảm đau nhức, chống viêm trong các bệnh viêm dây thần kinh, sưng khớp, viêm cơ. Nọc rắn dùng sản xuất huyết thanh kháng độc khi bị rắn cắn. Nọc còn có tác dụng làm giảm tế bào ung thư và giảm đau cho bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối. Huyết rắn cường sinh lực: Người ta thường dùng huyết rắn pha rượu uống có tác dụng tăng cường sinh lực, bổ thận, làm mạnh gân cốt, chữa lưng đau, gối mỏi, sinh lý yếu…. Xương rắn trị phong thấp: Bài thuốc này thường được thực hiện bằng cách: Thịt rắn cả con đem chôn, sau 3 tháng lấy xương sống, rửa sạch sao vàng cho vào túi vải ngâm rượu, dùng để trị phong thấp. Cũng có thể ngâm chung xương rắn với một số vị thuốc khác. Da rắn trị bệnh ngoài da, co giật: Da rắn lột được gọi là (xà thoái), thành phần hóa học chứa kẽm oxide, titan oxide. Xà thoái vị ngọt, mặn, tính bình, quy kinh can, tỳ tác dụng khu phong, chỉ kinh, tiêu sưng, sát trùng, lui màng mộng. Người ta thường dùng da rắn điều trị các chứng co giật ở trẻ, phong ngứa ngoài da, mắt màng nội chướng, dùng ngoài (sao cháy) trị đinh nhọt, lở loét, trĩ rò, lở ngứa, ung sưng, loa lịch. Sử dụng đúng để tránh tác hại Lương y giỏi, TTƯT Trần Văn Quảng, Hội Đông y Việt Nam cho biết, ông đã từng gặp một bệnh nhân do uống rượu ngũ xà (rượu được ngâm từ 5 con rắn) đã bị nhiễm độc, tế bào da bị phân hủy, mốc, rộp như da rắn. Lương y Quảng phân tích, trong Đông y vẫn dùng rắn phối hợp với một số vị thuốc để điều trị bệnh. Chẳng hạn, đối với bệnh đau xương khớp, người ta thường ngâm toàn tính (ngâm cả con) hoặc phối hợp với một vài vị thuốc. Công năng của rượu rắn là trừ phong tê thấp. Rượu rắn chủ yếu dùng để chữa chứng đau nhức xương cơ khớp (thấp khớp), bán thân bất toại, đổ mồ hôi chân tay. Còn được dùng cho người có tuổi, sức yếu, lao động nhiều gặp thời tiết thay đổi thì thấy đau mỏi cơ xương khớp. Tuy nhiên, rượu rắn chỉ có tác dụng hỗ trợ giảm đau, chứ không điều trị triệt để được bệnh. Đối với những người tạng nhiệt (trong người thường cảm thấy nóng) không nên dùng. Để tăng thêm hiệu quả của rượu rắn, người ta thường cho thêm các vị thuốc như: Thiên niên kiện, cẩu tích, ngũ gia bì, hà thủ ô là các vị thuốc chữa đau lưng, tê thấp, nhức xương. Kê huyết đằng bổ máu, huyết giác làm cho thông máu, lưu thông máu. Trần bì, tiểu hồi tạo mùi thơm cho rượu và có tác dụng khai vị tiêu thực. Trong các tài liệu không nói tới tác dụng "bổ thận tráng dương” của rượu rắn. Trên thực tế, những người trong độ tuổi sinh đẻ không nên uống rượu rắn, nếu lạm dụng còn làm giảm khả năng sinh lý, thậm chí mất khả năng sinh con. Bị rắn cắn nên, không nên làm gì? Nọc rắn là một kho báu sinh học chứa hàng trăm hợp chất, được ví như một "kho vũ khí" để rắn tự vệ và săn mồi. Nọc rắn là "dược liệu sống" trong Đông y và y học hiện đại. Nọc rắn được cấu thành từ các nhóm chính: Protein và enzyme.. Các protein này có thể là hỗn hợp thuộc nhóm neurotoxin (tác động thần kinh), hemotoxin (tác động hệ tuần hoàn), cytotoxin (tác động tế bào), bungarotoxin và nhiều loại độc tố khác có tác động tới cơ thể theo các cách thức khác nhau. Gần như tất cả các loại nọc rắn đều chứa hyaluronidaza, một enzyme đảm bảo sự khuếch tán nhanh của nọc. Nọc rắn có rất nhiều tác dụng được ứng dụng trong y học. Đáng chú ý nhất là các tác dụng với bệnh tim mạch: Hạ huyết áp, chống huyết khối trong đột quỵ, ức chế tế bào ung thư, giảm đau bảo vệ thần kinh… L-amino acid oxidase (LAAO) trong nọc rắn tạo ra các loại oxy phản ứng gây chết tế bào ung thư, đặc biệt hiệu quả với ung thư phổi và ung thư gan. Hyaluronidase là enzym giúp nọc lan rộng nhanh chóng trong mô, nhưng cũng là chìa khóa trong y học tái tạo để cải thiện khả năng hấp thụ thuốc vào mô liên kết. Peptide được coi là những chiến binh nhỏ bé trong nọc rắn hổ mang được nghiên cứu phát triển thành thuốc hạ huyết áp Captopril. Disintegrins: Trong nọc rắn lục có khả năng ngăn chặn mạch máu nuôi khối u, mở ra tiềm năng trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt. Trong nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Ung thư Quốc gia Mỹ (2022) cho thấy, L-amino acid oxidase từ nọc rắn có khả năng tiêu diệt 85% tế bào ung thư vú trong thí nghiệm mà không gây tổn thương tế bào lành. Disintegrins trong nọc rắn giúp giảm kích thước khối u 40% ở bệnh nhân ung thư buồng trứng. Crotalphine là thuốc giảm đau không gây nghiện được chiết xuất từ nọc rắn đuôi chuông có khả năng giảm đau mãn tính mạnh hơn morphin nhưng không gây nghiện. Người ta cũng nghiên cứu, ứng dụng nọc rắn trong một số bệnh lý như tiểu đường, chống nhiễm khuẩn, tiêu diệt vi khuẩn kháng thuốc… Nọc rắn không chỉ là cứu tinh trong y học mà còn được sử dụng trong ngành công nghiệp làm đẹp: Syn-Ake, một peptide tổng hợp mô phỏng nọc rắn, đã được phát triển bởi các nhà khoa học Thụy Sĩ được chứng minh giúp giảm 25% nếp nhăn chỉ sau 3 tuần sử dụng. Nghiên cứu của Viện Da liễu Tokyo cho thấy các yếu tố tăng trưởng trong nọc rắn giúp kích thích sản sinh collagen, tăng tốc độ lành vết thương lên đến 40%. Nọc rắn tuy có nhiều công dụng bất ngờ trong y học, nhưng có thể gây nguy hiểm nếu dùng sai cách. Các ứng dụng y học đều cần liều lượng chính xác và giám sát chuyên môn. Một số bệnh nhân có thể dị ứng với sản phẩm từ nọc rắn. Do đó, tuyệt đối không tự ý sử dụng nọc rắn làm thuốc. BS Quách Tuấn Vinh (Hội Đông y Việt Nam) Rượu rắn, cao xương rắn giúp cường dương, trị xương khớp? Nọc rắn quý hơn vàng… điều chế thuốc cứu người Các chuyên gia khuyến cáo, tuyệt đối không nên coi rượu rắn là rượu bổ và không phải ai c ng dùng được loại rượu này. Cần lưu phụ nữ có thai và tr em không được dùng rượu rắn. Đặc biệt, đối với những người có bệnh nội khoa, nhất là các bệnh suy thận, tăng huyết áp, bệnh gan, tim mạch không nên sử dụng rượu và thịt rắn vì trong đó còn một hàm lượng độc tố nhỏ.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTYzNTY5OA==