Xuân Ất Tỵ - 2025 58 NĂM TỴ NÓI CHUYỆN... RẮN Rắn trong quan niệm của người Việt và phương Tây Hình tượng loài rắn mang nhiều ý nghĩa khác nhau trong quan niệm của các nền văn hóa trên thế giới, từ biểu tượng tâm linh thiêng liêng đến đối tượng của sự sợ hãi hoặc tôn kính. Sau đây là một số điều thú vị liên quan đến loài rắn trong văn hóa của Việt Nam và phương Tây. Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, loài rắn thường gắn liền với các yếu tố tâm linh, đặc biệt trong tín ngưỡng dân gian và thờ Mẫu. Rắn đôi khi được xem là hiện thân của thần linh hoặc các vị thần cai quản sông nước, như thần Xà trong các đền thờ miền Bắc và miền Trung. Hình tượng rắn trong đạo Mẫu là sự sinh sôi, nảy nở, che chở và bảo vệ, đồng thời được coi là vị thần cai quản thiên giới cùng các vị mẫu. Điều này được thể hiện qua việc ở nhiều đền thờ Mẫu, một cặp rắn sẽ được tạo hình và đặt trang trọng trong điện thờ để thờ phụng. Ngoài ra, khía cạnh tâm linh của hình tượng rắn còn thể hiện ở việc loài vật này ứng với Tị - một trong số 12 con giáp trong lịch cổ truyền Việt Nam. Trong văn hóa dân gian Việt Nam, hình ảnh rắn xuất hiện trong nhiều tích truyện với những sắc thái khác nhau. Chẳng hạn như trong huyền thoại Thần Tản Viên, rắn xuất hiện trong vai trò là con trai vua thủy tề bị trẻ chăn trâu đánh chêt vứt bên bờ sông được một chàng trai tốt bụng cứu sống, sau răn quay lại hậu tạ. Trong truyền thuyết “Sơn Tinh, Thủy Tinh”, rắn lại xuất hiện dưới hình hài là những con thủy quái hay còn gọi là thuồng luồng - đại diện cho thế lực siêu nhiên mang theo những hiểm họa đe dọa mùa màng và sự sinh tồn của con người... Hình tượng rắn cũng xuất hiện khá phổ biến trong ca dao, tục ngữ của người Việt, thường hàm ý tiêu cực. Ví dụ như những câu sau: “Cõng rắn cắn gà nhà” - nói về sự phản trắc; “Khẩu Phật tâm xà” - Giả dối, tráo trở, miệng nói lời hay ý đẹp nhưng lòng dạ hiểm độc; “Vẽ rắn thêm chân” - Vẽ vời, làm chuyện đơn giản trở thành phức tạp, rắc rối, phiền toái. Trong văn hóa phương Tây, hình tượng loài rắn cũng mang những sắc thái rất đa dạng. Trong Thiên Chúa giáo, rắn xuất hiện trong Sách Sáng Thế, là kẻ đã dụ dỗ Eva ăn trái cấm, biểu trưng cho sự cám dỗ, xảo quyệt và tội lỗi. Biểu tượng rắn quấn quanh quả táo thường liên quan đến câu chuyện này. Ở chiều hướng mang tính tích cực, hình ảnh rắn quấn quanh cây gậy lại là biểu tượng y học nổi tiếng, tượng trưng cho sự chữa lành và trí tuệ. Thần thoại Hy Lạp cũng xem rắn là sinh vật thông thái, như câu chuyện của thần Asclepius. Trong văn học châu Âu, rắn thường xuất hiện như là kẻ thù nguy hiểm, có quyền năng đáng sợ. Ví dụ, trong thần thoại Bắc Âu, rắn khổng lồ Jörmungandr quấn quanh thế giới là một trong những đối thủ đáng sợ của các vị thần. Bên cạnh đó, đôi khi rắn cũng được miêu tả như những sinh vật mang đến sự tái sinh và sức mạnh, do khả năng lột xác của chúng. Tục ngữ, thành ngữ phương Tây thường sử dụng rắn như hình ảnh ẩn dụ của sự nguy hiểm. Ví như câu "Snake in the grass" (Rắn nấp trong cỏ): “Chỉ kẻ nguy hiểm ẩn mình, không lường trước được”. Câu "If you play with snakes, you will be bitten" (Chơi với rắn, sẽ bị cắn): “Bạn sẽ gánh chịu hậu quả nếu bất cẩn hoặc làm điều liều lĩnh”. Có thể nhận ra điểm giao thoa thú vị trong quan niệm về loài rắn của người Việt và người phương Tây, đó là ở cả hai nền văn hóa, hình tượng rắn đều mang tính hai mặt: Vừa đại diện cho sự nguy hiểm, xảo quyệt, vừa biểu trưng cho những quyền năng mang tính thiêng liêng. Sự khác biệt nằm ở cách mỗi nền văn hóa diễn giải và tôn vinh ý nghĩa của rắn trong những hoàn cảnh cụ thể. 1.001 “sắc thái” về... Rắn LTS: Nhân dịp Xuân mới, Khoa học và Đời sống/Báo Tri thức và Cuộc sống giới thiệu seri góc nhìn đặc sắc về rắn, loài lý thú bậc nhất trong thế giới động vật. Top loài rắn độc, dị nhất Việt Nam Với sự phong phú về hệ sinh thái, Việt Nam là ngôi nhà của nhiều loài rắn độc đáo và kỳ lạ. Từ sự dị biệt về hình dáng đến đặc điểm sinh học độc đáo, các loài rắn này có sức hấp dẫn lớn đối với các nhà khoa học và người yêu thiên nhiên. 7. Rắn hai đầu (Calamaria septentrionalis) Môi trường sống: Rừng ẩm ướt, đất bùn. Đặc điểm nổi bật: Phần đầu và đuôi giống nhau, khó phân biệt đầu trong bóng tối, giúp rắn lừa kẻ săn mồi. 6. Rắn rào ngọc bích (Boiga jaspidea) Môi trường sống: Các khu rừng nhiệt đới. Đặc điểm nổi bật: Màu sắc đẹp mắt, có khả năng bắt chước các loài rắn độc - phình to đầu và phát ra âm thanh đe dọa khi gặp nguy hiểm. 5. Rắn lục núi (Ovophis monticola) Môi trường sống: Khu vực núi cao. Đặc điểm nổi bật: Có khả năng thay đổi màu sắc cơ thể cho phù hợp với môi, là loài rắn rất độc đối với động vật máu nóng. 4. Rắn lục miền Nam (Viridovipera vogeli) Môi trường sống: Rừng rậm và khu vực đồng bằng. Đặc điểm nổi bật: Sử dụng khả năng cảm nhiệt để bắt mồi vào ban đêm, di chuyển nhanh và “ra đòn” chính xác khi săn mồi. 3. Rắn sọc đốm đỏ (Oreocryptophis porphyraceus) Môi trường sống: Rừng nhiệt đới, các khu vực núi cao. Đặc điểm nổi bật: Có màu đỏ rực rỡ đặc trưng, không độc và vô hại đối với con người. 2. Rắn râu (Erpeton tentaculatum) Môi trường sống: Vùng ngập nước. Đặc điểm nổi bật: Có hai chiếc "râu" mọc từ đầu mõm, được dùng làm mồi nhử cho cá đến gần để “đánh chén”. 1. Rắn roi thường (Ahaetulla prasina) Môi trường sống: Rừng khô hạn, bụi cây nhỏ. Đặc điểm nổi bật: Loài rắn này có khả năng thay đổi màu sắc từ xanh sang vàng hoặc trắng bạc. NHÓM PV
RkJQdWJsaXNoZXIy MTYzNTY5OA==